بایوس چیست و نقش آن در کامپیوتر چه می باشد ؟
اگر قصد دارید که بدانید بایوس چیست و چه کاربردی در کامپیوتر و لپ‌تاپ دارد ادامه‌ی این مطلب برای شما است زیرا هر آنچه لازم است که بدانید را برای شما ذکر کرده‌ایم. بایوس (BIOS) مخفف عبارت Basic Input/Output است که به معنای سیستم ورودی و خروجی پایه می‌باشد. بایوس برنامه‌ای است که ریزپردازنده کامپیوتر یا لپ‌تاپ از آن برای راه اندازی سیستم کامپیوتری، پس از روشن شدن استفاده می‌کند و به کامپیوتر دستور می‌دهد که چگونه عملکردهای اساسی مثل بوت کردن و کنترل صفحه کلید را انجام دهد. همچنین جریان داده بین سیستم عامل کامپیوتر (OS) و دستگاه های متصل شده مانند هارد دیسک، آداپتور ویدئو، صفحه کلید، ماوس و پرینتر را مدیریت می‌کند و محل قرارگیری آن بر روی مادربرد است.
تاریخچه‌ی بایوس چیست؟
اصطلاح BIOS اولین بار در سال 1975 توسط یک دانشمند کامپیوتر آمریکایی گری کیلدال ابداع شد. بایوس در سال 1981 در اولین کامپیوتر شخصی IBM گنجانده شد و در سال های بعد در سایر کامپیوترهای شخصی محبوبیت پیدا کرد و پس از مدتی به بخشی جدایی ناپذیر از کامپیوتر و لپ‌تاپ تبدیل شد. ولی با این حال، محبوبیت بایوس به نفع یک فناوری جدیدتر کاهش یافت که نام آن UEFI است که مخفف عبارت Unified Extensible Firmware Interface و به معنای رابط میان‌افزار توسعه‌پذیر یکپارچه می‌باشد.
INTEL در سال 2017 برنامه‌ای را برای بازنشستگی پشتیبانی از سیستم‌های قدیمی بایوس تا سال 2020 اعلام کرد و UEFI را جایگزین آن‌ها کرد. کاربرد اصلی این بایوس این است که به عنوان یک واسطه بین سیستم عامل‌ها و سخت‌افزاری که روی آن اجرا می‌شود عمل کند. از نظر تئوری می‌توان گفت بایوس همیشه واسطه بین ریزپردازنده و اطلاعات کنترل دستگاه I/O و جریان داده است. اگرچه در برخی موارد، بایوس می‌تواند کاری کند که داده‌ها مستقیماً از دستگاه‌هایی مثل کارت‌های ویدیویی به حافظه منتقل شوند البته لازم به ذکر است که برای مؤثر بودن به جریان داده سریع‌تری نیاز دارند.
برای تنظیمات بایوس کامپیوتر مقاله تنظیمات بایوس مادربرد را مطالعه کنید.
نقش بایوس کامپیوتر چیست ؟
حالا می‌خواهیم به این سوال که کار بایوس چیست پاسخ بدهیم. بایوس به عنوان سفت‌افزار یا میان‌افزار روی تراشه، بر روی مادربرد قرار می‌گیرد و همراه کامپیوتر ارائه می‌شود. در مقابل، سیستم‌عاملی مانند ویندوز یا iOS می‌تواند توسط سازنده یا فروشنده از قبل نصب شود یا خود کاربر اقدام به نصب آن کند. بایوس برنامه‌ای است که در تراشه (EPROM) برای ریزپردازنده قابل دسترسی است. EPROM مخفف عبارت erasable programmable read-only memory است که به معنای حافظه‌ی قابل برنامه‌ریزی و پاک شدن فقط خواندنی می‌باشد.
هنگامی که کاربر کامپیوتر یا لپ‌تاپ خود را روشن می‌کند، ریزپردازنده، کنترل را به برنامه بایوس که همیشه در همان مکان در تراشه‌ی EPROM قرار دارد، منتقل می‌کند. وقتی که بایوس یک کامپیوتر را بوت می‌کند، در مرحله‌ی اول تعیین می‌کند که آیا تمام پیوست‌های لازم در جای خود قرار دارند یا خیر. هر قطعه سخت‌افزاری شامل فایل‌هایی که کامپیوتر برای راه‌اندازی نیاز دارد، دستگاه بوت نامیده می شود. پس از آزمایش و اطمینان از عملکرد دستگاه‌های بوت، بایوس سیستم‌عامل یا بخش‌های کلیدی آن را از یک هارددیسک یا درایو دیسکت در RAM کامپیوتر بارگیری می‌کند. این بایوس دارای 4 عملکرد اصلی می‌باشد که در ادامه مطلب آن‌ها را برای شما شرح داده‌ایم.
عملکرد بایوس در کامپیوتر
بایوس بلافاصله پس از روشن شدن کامپیوتر، سخت‌افزار کامپیوتر را شناسایی، پیکربندی، تست و به سیستم عامل متصل می‌کند. به ترکیب همه‌ی این مراحل فرآیند بوت می‌گویند.
- POST: این کلمه مخفف عبارت Power-on self-test است و وظیفه‌ی آن این است که سخت‌افزار کامپیوتر را قبل از بارگیری سیستم عامل مورد آزمایش قرار می‌دهد.
- Bootstrap Loader: نقش این قسمت مشخص کردن سیستم عامل است.
- Software/drivers: این قسمت، نرم‌افزار و درایورهایی که پس از به اجرا در آمدن با سیستم عامل ارتباط برقرار می‌کنند را مشخص می‌کند.
- CMOS: این کلمه مخفف عبارت Complementary metal-oxide semiconductor می‌باشد. این یک برنامه پیکربندی است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا تنظیمات سخت‌افزار و سیستم را تغییر دهند. CMOS نام حافظه غیر فرّار بایوس است.
نقش بایوس برای سیستم عامل
با بایوس، سیستم عامل و برنامه‌های کاربردی آن از درک جزئیات دقیق، مانند آدرس‌های سخت‌افزار کامپیوتر در مورد دستگاه‌های ورودی/خروجی متصل رها می‌شوند. هنگامی که جزئیات دستگاه تغییر می‌کند، تنها چیزی که نیاز به تغییر دارد فقط برنامه‌ی بایوس است. بعضی وقت‌ها، این تغییر می‌تواند در حین تنظیم سیستم ایجاد شود. کاربران می‌توانند از طریق BIOS Setup Utility به بایوس دسترسی پیدا کرده و آن را پیکربندی کنند اما دسترسی به BIOS Setup Utility بسته به کامپیوتر یا لپ‌تاپ مورد استفاده‌ی شما تا حدودی متفاوت است. با این حال، مراحل زیر به طور کلی کاربران را قادر می‌سازد تا از طریق Setup Utility به بایوس در لپ‌تاپ دسترسی پیدا کرده و پیکربندی کنند:
- کامپیوتر یا لپ‌تاپ را ریست یا خاموش کنید.
- وقتی مجددا روشن شد پیامی حاوی عبارت “Entering Setup” روی صفحه‌ی شما می‌آید. همراه با این پیام، کلیدی است که کاربر باید آن را فشار دهد تا وارد پیکربندی سیستم شود. برای مثال پیامی که کاربر با آن مواجه می‌شود می‌تواند “Press [key] to enter BIOS setup” یا چیزی مشابه با آن باشد همچنین برخی از کلیدها که اغلب به عنوان اعلان استفاده می شوند عبارتند از Del، Tab، Esc و هر یک از کلیدهای عملکرد (F1-F12).
- با مشاهده اعلان، سریعاً کلید مشخص شده را فشار دهید.
تا اینجای این مطلب به شما توضیح داده شد که بایوس در لپ‌تاپ و کامپیوتر چیست و عملکرد آن در سیستم به چه صورت است. حالا به سراغ گفت و گو در مورد موضوع بعدی یعنی رمز بایوس می‌رویم.
برای آپدیت بایوس کامپیوتر مقاله روش آپدیت بایوس رو مطالعه کنید.
رمز بایوس چیست ؟
معمولا بیشتر لپ‌تاپ‌ها دارای رمز بایوس بسیار قوی‌ای هستند که سخت‌افزار را قفل و لپ‌تاپ را کاملا غیرقابل استفاده می‌کند. این رمز بایوس کلمه‌ی عبوری است که باید قبل از بارگیری سیستم عامل، چند ثانیه بعد از روشن کردن لپ‌تاپ که صفحه‌ی سیاه نمایان می‌شود وارد کنید. اکثر لپ‌تاپ‌ها رمز بایوس را در یک تراشه مخصوص ذخیره می‌کنند، حتی گاهی اوقات در زیر CPU پنهان می‌شود تا وقتی بقیه تنظیمات بایوس بازنشانی می‌شوند، تحت تأثیر قرار نگیرد. این امر حذف رمز بایوس در لپ تاپ را تقریبا غیرممکن می‌کند. تنها گزینه در بیشتر موارد، تعویض تراشه است که روشی بسیار گران قیمت و پرخطر است و البته توسط سازندگان هم نیز پشتیبانی نمی‌شود.
برخی از تولیدکنندگان مانند Dell می‌توانند در صورت ارائه مدارک کافی مبنی بر مالکیت، یک رمز بایوس اصلی برای لپ‌تاپ، از برچسب خدمات خود ایجاد کنند اما در مقابل تولید کنندگان دیگر مانند IBM توصیه می‌کنند که مادربرد لپ‌تاپ خود را تعویض کنید که بسیار پر هزینه است. در برخی از لپ‌تاپ‌های قدیمی برای مثال 4 تا 5 سال یا بیشتر، رمز بایوس را می‌توان به راحتی ریست کرد. چگونه؟ معمولاً با اتصال دو نقطه لحیم‌کاری روی مادربرد یا با وصل کردن یک دوشاخه مخصوص در پورت پرینتر. تقریباً در همه‌ی موارد از لپ‌تاپ‌های جدید، ریست کردن رمز بایوس یک مشکل بزرگ، پر هزینه یا حتی غیرممکن است و این باعث می‌شود تا شیوه‌ی بسیار خوبی برای محافظت از لپ‌تاپ شما در برابر استفاده‌های غیرمجاز باشد.
باتری بایوس چیست ؟
باتری CMOS، سیستم عامل بایوس لپ تاپ شما را که مسئول راه‌اندازی لپ‌تاپ و پیکربندی جریان داده‌ها است را تامین می‌کند. برای فهمیدن سالم یا خراب بودن باتری بایوس شما نیاز است که به مواردی که ذکر می‌کنیم توجه کنید. در صورت بروز آن‌ها باتری شما در حال خراب شدن است.
علائم خرابی باتری بایوس چیست ؟
- راه‌اندازی لپ تاپ به سختی انجام می شود.
- دائما از مادربرد صدای بوق شنیده می‌شود.
- زمان و تاریخ لپ‌تاپ ریست شده باشد.
- دستگاه‌های جانبی پاسخگو نباشند یا به درستی پاسخ ندهند.
- درایورهای سخت‌افزار ناپدید شده باشند.
- عدم اتصال به شبکه اینترنت.
جمع‌بندی
حالا با خواندن این مطلب اطلاعاتی در مورد اینکه بایوس چیست به شما آموزش داده شد تا بتوانید با قطعات و سخت‌افزارهای سیستمی که با آن مشغول به کار هستید آشنایی بیشتری داشته باشید. همچنین با مطالعه‌ی قسمتی که در مورد باتری بایوس توضیح داده‌ایم، دیگر خودتان قادر به تشخیص سالم بودن باتری بایوس کامپیوتر یا لپ‌تاپ خود هستید و نیازی به اینکه آن را دست متخصص بسپارید ندارید.
