اورکلاک CPU به چه شکلی انجام می‌شود

ممکن است این عبارت بارها به گوش شما خورده باشد: تنظیمات اورکلاک سی پی یو ، یا نرم فزار اورکلاک سی پی یو.

شاید پس از شنیدن این عبارات، حس کنجکاوی در شما به وجود آمده باشد که اورکلاک چیست یا حتی شاید معنای این عبارت را بدانید و در پی این سوال باشید که چگونه سی پی یو را اورکلاک کنیم.

اگر مسائل مطرح شده در بالا، جزو دغدغه­های شما محسوب می­شود، می­توانید در این مقاله همراه ما باشید تا به موضوع اورکلاک cpu بپردازیم و روش کاربردی انجام آن بر روی سی پی یو کامپیوتر را به شما آموزش دهیم.

اورکلاک CPU

اورکلاک کردن (Overclocking) به عملکردی گفته می‌شود که سرعت پردازش یک قطعه در هر ثانیه را نسبت به طراحی اولیه آن افزایش می‌دهد که باعث افزایش کلی سرعت سیستم و قدرت پردازش بالاتر می‌شود. اورکلاک در کامپیوتر معمولاً برای سی پی یو (CPU) یا جی پی یو و کارت گرافیک (GPU) و حتی رم (RAM) انجام می‌شود.

این کار باعث افزایش بهره وری از پردازنده نسبت به استفاده استاندارد شده است و سبب می­شود که بتوانیم قدرت بیشتری از دستگاه بگیریم. اما باید بدانید که به همین شدت، دمای قطعه نیز افزایش می­یابد که باید خنک شده و از آن به روش‌های صحیح، نگهداری شود. در غیر این صورت، به دلیل این که خنک‌کننده‌های پردازنده برای اورکلاک طراحی نشده­اند، گرمای اضافی می‌تواند باعث ایجاد آسیب­های جدی به پردازنده شود.

برای آشنایی بیشتر با اورکلاک و همچنین اورکلاک سایر قطعات سخت افزاری، پیشنهادی می‌کنیم بلاگ ” اورکلاک کردن چیست ” را مطالعه نمایید

اورکلاک CPU چیست؟

برای مثال، CPU کامپیوتر شما در کارخانه برای اجرا با یک سرعت حداکثری مشخص شده که از لحاظ خنک‌کنندگی، استهلاک، مصرف انرژی و بهره وری متناسب و مناسب باشد، طراحی می­شود.

 با این حال ممکن است این محدودیت اعمال شده، مورد پسند شما نباشد و تمایل داشته باشید که از تمام قدرت پردازنده استفاده کنید. در این صورت می­توانید با انجام تغییراتی، سی پی یو را مجبور به انجام کار با بالاترین نرخ پردازش کنید که سیستم بتواند عملیات بیشتری را در هر ثانیه انجام دهد.

با انجام این کار سرعت کلی کامپیوتر شما بیشتر می‌شود اما به همان نسبت، حرارت بیشتری نیز تولید می­کند که ممکن است منجر به آسیب دیدن قطعه یا ناپایداری آن شود که با ایجاد تغییرات در سیستم خنک کننده باید این موضوع را کنترل کنید.

توجه داشته باشید اورکلاک با توربو بوست سی پی یو متفاوت است. این دو را با هم اشتباه نگیرید.

آیا خود فرد می­تواند اورکلاک cpu را انجام دهد؟

به طور معمول، بسیاری از پردازنده­ها توسط کارخانه یا مادر برد، قفل می­شوند که امکان انجام اورکلاک را به شما ندهند. در بین پردازنده­های اینتل، پردازنده­هایی که حرف K یا X  در مدل خود داشته باشند، امکان اورکلاک cpu دارند. پس اگر قصد دارید سیستم قدرتمندی بخرید و آن را اورکلاک کنید، در موقع خرید سخت افزار، مخصوصاً خرید سی پی یو ، به این نکته توجه کنید.

اورکلاک cpu چه مزایایی دارد؟

مزایای اورکلاک cpu روشن است. شما می­توانید یک سی پی یو سریع‌تر داشته باشید و عملیات بیشتری در هر ثانیه انجام دهید. البته برای افزایش سرعت و محسوس بودن آن، فقط بحث افزایش سرعت پردازنده مطرح نیست.

 برای مثال، هارد شما نیز باید SSD باشد. اگر هارد دیسک معمولی یا HDD دارید، با انجام اورکلاک ممکن است تفاوت سرعت را به خوبی متوجه نشوید. گیمرها معمولاً از جمله افرادی هستند که علاقه­مند به اورکلاکینگ، مخصوصاً اورکلاک GPU  هستند. حتی با وجود اینکه از قوی­ترین سیستم­ها استفاده می­کنند این کار را انجام می­دهند تا قدرت کامپیوتر را برای اجرای گرافیکی بازی­ها، افزایش دهند. اورکلاک کردن رم نیز طرف‌داران خاص خود را دارد.

برای کمتر شدن مصرف پردازنده، بلاگ کاهش مصرف سی پی یو را مطالعه نمایید

چگونه سی پی یو را اورکلاک کنیم؟

پیش از آن که به سراغ آموزش اورکلاک cpu برویم، لازم است اقداماتی را قبل از اورکلاکینگ، انجام دهید. آگاهی از این اقدامات اولیه می­تواند برای شما راهنمای خوبی باشد تا اجازه ندهد که در حین انجام عملیات اورکلاکینگ برای سیستم شما مشکلی به وجود آید.

نکات مهمی وجود دارد که در همین ابتدای کار لازم است مد نظر قرار دهید. اول اینکه همه‌ی پردازنده‌ها به راحتی اورکلاک نمی‌شوند. اگر از پردازنده‌های AMD استفاده می‌کنید کار شما راحت‌تر است؛ اما به طور مثال، اینتل جزو شرکت‌هایی است که به ندرت اجازة اورکلاک را به کاربران می‌دهد؛ با این حال، پردازنده‌هایی از این شرکت که پسوند X یا K دارند مانند Intel Core i5-7600K قابلیت اورکلاک شدن را دارند.

 نکتة دیگر این که باید به خاطر داشته باشید که سی ‌پی ‌یو ها، قطعاتی الکترونیکی از جنس سیلیکون هستند. توان پردازنده‌ها در تحمل سرعت‌های بالاتر با هم متفاوت است؛ حتی پردازنده‌هایی با مدل و مشخصات یکسان می‌توانند آستانه تحمل متفاوتی را نشان دهند. باید گفت که دلیل مشخصی برای این موضوع وجود ندارد و کاربران به همین جهت از آن با عنوان «شانس سیلیکونی» یاد می‌کنند.

اورکلاک پایدار، اورکلاکی است که بین سرعت و گرما تعادل برقرار کند. هرچقدر پردازنده‌ی خود را به اجرای سریع‌تر وادار کنید، داغ‌تر می‌شود. اگر سیستم شما بیش از حد داغ شود، قبل از اینکه آسیبی ببیند به صورت خودکار خاموش خواهد شد.

برای این که سیستم شما بعد از اورکلاک cpu عملکرد پایداری داشته باشد، باید آن را با روش­های مختلف خنک نگه دارید. یکی از این روش­ها، استفاده از خنک‌کننده‌ها است. خنک‌ کننده‌های ارزان قیمتی که همراه اکثر سی ‌پی ‌یو ها عرضه می‌شوند، شاید به کار شما نیایند. سعی کنید فن قوی‌تری مانند Nocuta تهیه کنید یا از خنک‌کننده‌های مایع که عملکردی مانند رادیاتور​ ماشین دارند، استفاده کنید.

نرم افزار های لازم اورکلاک سی پی یو

در این آموزش، از نرم‌افزار بایوس UEFI استفاده می‌شود که امکان اعمال تنظیمات سخت‌افزاری را فراهم می‌کند؛ اما برخی تولیدکنندگان مادربورد برنامه‌های کارآمدی را برای اورکلاک ایمن پردازنده به کاربران ارائه می‌کنند؛ در صورتی که فکر می‌کنید کار با این نرم‌افزارها سخت است، می‌توانید از برنامه‌هایی نظیر Dual Intelligent processors 5 از کمپانی نکسوس، برنامه‌ی EasyTune متعلق به شرکت گیگابایت یا Extreme Tuning شرکت اینتل استفاده کنید. مادر بردها‌ی MSI نیز، دکمه‌ای فیزیکی مجزا به نام OC Genie دارند که با فعال کردن آن می‌توانید سرعت عملکرد رایانه را بالا ببرید.

در ادامه، نکات دیگری که لازم است پیش از اورکلاک cpu انجام دهید را به همراه نرم افزار اورکلاک سی پی یو که برای انجام این بررسی­ها نیاز است را به شما معرفی می­کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به نقد پردازنده بدون باکس اینتل Core i7 11700K Rocket Lake داشته باشید

کارهایی که قبل از اورکلاک CPU باید انجام دهید

تست پایداری سی پی یو

 برای اینکه مطمئن شوید پروسه اورکلاک cpu با موفقیت انجام می‌شود، باید ببینید که سی پی یو شما در زمان غیرفعال بودن و زمانی که تحت فشار زیاد است، پایداری خود را حفظ می­کند. برای فهمیدن این موضوع، ما از یک نرم‌افزار رایگان به اسم Prime95 استفاده می‌کنیم.

 همچنین به یک نرم‌افزار برای نظارت روی حرارت خروجی سی پی یو نیاز خواهید داشت. ما در این آموزش از نرم‌افزار Core Temp استفاده می‌‎کنیم اما اگر قصد اورکلاک کردن سی پی یو های رایزن را دارید پیشنهاد می‌کنیم از نرم‌افزار Ryzen Master یا HWiNFO استفاده نمایید. از آن جایی که نرم افزار HWiNfo تمام اطلاعات نظارت بر سیستم را به صورت یکجا به شما ارائه می‌دهد، کاربردی‌تر است.

تست دمای هسته سی پی یو

 پس از این که نرم‌افزارهای لازم را نصب کردید، با استفاده از برنامه‌ای که برای تحت نظر گرفتن درجه حرارت نصب کرده‌اید، پردازنده خود را زیر نظر داشته باشید. همواره سعی کنید درجه حرارت تمام هسته‌ها را بررسی کنید تا به دیدی کلی از دمای هسته پردازنده برسید.

برای شناخت راه های کاهش دمای سی پی یو ، بلاگ چگونه دمای سی پی یو را کنترل کنیم را به شما پیشنهاد می‌کنیم

تست فشار

 اکنون باید سی پی یو را تست کنیم تا ببینیم درجه حرارت آن زیر فشار 100% به چه میزانی می‌رسد.  Prime95 را اجرا و Just Stress Testing را از داخل منوی نرم‌افزار انتخاب نمایید. پس از این، نرم‌افزار چند انتخاب را پیش روی شما می‌گذارد و از شما می‌خواهد تست فشار موردنظر خودتان را انتخاب کنید. Blend Test  را انتخاب و روی OK  کلیک کنید.

به‌کارگیری بایوس

 پس از حدوداً 5 تا 10 دقیقه و پس از اینکه درجه حرارت ثابت شد، وارد Prime95 شوید. از منوی بالا Test را انتخاب کنید و سپس روی Stop کلیک نمایید. پس از این کار سیستم خودتان را ری استارت کنید و در زمانی که کامپیوتر در حال بوت شدن است کلید Delete را فشار دهید تا وارد بایوس شوید. در بعضی از سیستم­ها، کلید ورود به بایوس ممکن است متفاوت باشد که در این صورت می­توانید از توضیحات صفحه بوت متوجه شوید از کدام کلید برای ورود به بایوس باید استفاده کنید.

ممکن است کارکرد UEFI در مادر برهای مختلف، متفاوت باشد ولی تنظیمات کلی آن به شکلی یکسان است که می­توانید با توجه به آن، کار خود را پیش ببرید.

در این تست ما از مادر برد ASRock Z97 Extreme 4 استفاده کرده­ایم.

محصول پیشنهادی : پردازنده مرکزی اینتل سری Rocket Lake مدل Core i7-11700K Try

اورکلاک سی پی یو به شکل اتومات

پس از اینکه وارد بایوس شدید تب اورکلاک را پیدا کنید. در مادر برد ما این تب با اسم “OC Tweaker” مشخص شده است. پس از ورود شما چند انتخاب مختلف خواهید داشت؛ راحت­ترین روش برای اورکلاک cpu این است که اجازه دهید بیشتر کارها را خود مادر برد انجام دهد.

 بسیاری از تولیدکننده‌ها، پروفایل‌های پیش‌فرضی برای اورکلاک دارند که بسته به سی پی یو نصب شده، از 4 گیگاهرتز تا 4.8 گیگاهرتز متغیر هستند. اگر مادر برد را به گونه‌ای تنظیم کنید که یکی از این پروفایل‌ها را اجرا کند، خود مادر برد سی پی یو را به این فرکانس می‌رساند و نیازی نیست شما کار خاصی انجام دهید.

 لازم به ذکر است که این کار در صورتی که بخواهید فقط کمی فرکانس سی پی یو را افزایش دهید (برای مثال آن را از 3.5 گیگاهرتز به 4 گیگاهرتز برسانید) راه حل خوبی است؛ اما در صورتی که بخواهید حتی از 4.8 گیگاهرتز هم فراتر بروید، نمی‌توانید با پروسه خودکار این کار را انجام دهید. علاوه بر این درصورتی که از پردازنده‌های AMD سری Ryzen یا Threadripper استفاده می‌کنید، می‌توانید به راحتی و با استفاده از نرم‌افزار Ryzen Master این کار را انجام دهید.

تست زیر بیشترین فشار بار

 پس از اینکه Multiplier را از 35 به 40 تغییر دادید، تنظیمات را ذخیره کنید و از بایوس خارج شوید. پس از آن، وارد ویندوز شوید و نرم‌افزار Core Temp را دوباره اجرا کنید تا بتوانید درجه حرارت سی پی یو را ببینید. سپس Prime95 را اجرا کرده و از منوی Options گزینه Torture Test و در نهایت Blend Test را انتخاب نمایید تا عملکرد پردازنده را تحت فشار شدید مشاهده کنید. در این تست اگر سی پی یو حداقل برای 5 دقیقه پایدار بود، می‌توانیم میزان Multiplier را بیشتر کنیم تا به فرکانس بیشتری برسیم.

یافتن محدودیت سی پی یو

در این مرحله شما باید Multiplier را به آهستگی افزایش دهید و هر بار، پروسة تست فشار را تکرار نمایید تا به صفحه آبی برسید و یا متوجه شوید دمای پردازنده بیش از حد افزایش یافته است. (به طور معمول، قبل از اینکه به محدودیت دما برسید، صفحه آبی را مشاهده خواهید کرد.)

محصولی که در این زمینه پیشنهاد می‌شود: پردازنده بدون باکس اینتل Core i9-12900K Alder Lake

بالا بردن ولتاژ

 برای رفع مشکل صفحه آبی، باید ولتاژ Vcore را تغییر دهید. به بایوس برگردید و CPU Vcore Voltage Mode را پیدا کرده و مقدار آن را به Fixed تغییر دهید. می‌توانید با کمی تحقیق، میزان ولتاژ Vcore مناسب را برای سیستم خود پیدا کنید.

تا زمانی که بتوانید به صورت کاملاً موفق بوت کنید، تست فشار را انجام دهید تا به میزان پایداری موردنظر خود برسید.

 باید هر بار این ولتاژ را به میزان 0.01 ولت افزایش دهید. بعد از این که در اورکلاک cpu حرفه‌‎ای‌تر شدید، می‌توانید هر بار ولتاژ Vcore را به میزان 0.05 ولت و یا حتی 0.1 ولت نیز افزایش دهید. این موضوع بیشتر به نحوه پاسخ سی‌پی‌یو به مقادیر مختلف ولتاژ بستگی دارد.

 در انتهای کار، به نقطه‌ای می‌رسید که هرچقدر ولتاژ را افزایش دهید، نمی‌توانید به فرکانس بیشتری دست پیدا کنید. در این نقطه باید فرکانس را هر بار به میزان 0.1 گیگاهرتز کاهش داده و ولتاژ Vcore را هم به آخرین نقطه‌ی پایدار برگردانید.

کلا آخر

امیدواریم این آموزش برای شما مفید واقع گردد. اگر احساس می­کنید در درک هر کدام از مراحل توضیح داده شده مشکل دارید، سعی کنید دوباره این مقاله را بخوانید و یا اگر انرژی و وقت کافی برای انجام این کار ندارید، حتماً اورکلاک cpu خود را به دست یک متخصص کامپیوتر بسپارید تا از سر بی‌حوصلگی، صدمه و آسیبی به سیستم و cpu خود وارد نکنید.

در صورتی که سوال بی پاسخی برای شما وجود دارد، آن را در قسمت نظرها برای ما ثبت کنید.